Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου (Εισαγωγή)

1^ο Μάθημα

Ι. Πηγές του δικαίου

ΑΚ 1: Νόμος   -   Έθιμο

Σύνταγμα άρθρ.28: α. Οι γενικά παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου β. οι διεθνείς συμβάσεις μετά την κύρωσή τους με νόμο γ. κανόνες που παράγονται με το νόμο που προβλέπει το άρθρ. 28 παρ.2 εδ.1 δηλ. το παράγωγο κοινοτικό δίκαιο – Κανονισμοί

Σύνταγμα άρθρ. 22 παρ.2: Συλλογικές συμβάσεις εργασίας

Διάκριση των πηγών: Πρωτογενείς (άμεσες) – Δευτερογενείς (έμμεσες)

Α. Νόμος

Γραπτός κανόνας δικαίου.= Νόμος υπό ευρεία έννοια Περιλαμβάνονται:

1. Νόμος υπό στενή έννοια δηλ. κανόνες δικαίου που ψηφίζονται από τη Βουλή κατά την προβλεπόμενη από το Σύνταγμα διαδικασία.
2. Κανονιστικές πράξεις της εκτελεστικής εξουσίας

Β. Έθιμο

Έννοια: Άγραφος κανόνας δικαίου

Προϋποθέσεις:

1. Άσκηση – μακρά, αδιάκοπη ομοιόμορφη
2. Πεποίθηση των ασκούντων ότι εφαρμόζουν κανόνα δικαίου
3. (αμφ.) Το έθιμο να μην προσκρούει στη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη

Σχέση νόμου – εθίμου

Ισότιμες πηγές (άρθρ. 1,2 ΑΚ)

Άρθρο 2 ν.δ. 7/10.5.1946 “το έθιμον δεν καταργεί νόμον”

Διχογνωμία ως προς την ερμηνεία – Κρ. άποψη: το έθιμο καταργεί νόμο, δεν μπορεί όμως να καταργήσει κανόνες δημόσιας τάξης (αναγκαστικούς κανόνες). ΟλΑΠ 9/1995 ΕλλΔνη 36, 1520

Παράδειγμα Άτυπη μεταβίβαση κυριότητας ακινήτου από πατέρα στο παιδί του δυνάμει εθίμου στη Θράκη βλ. ΑΠ 943/2000

Νομολογία: ΑΠ 201/2004 ΕλλΔνη 2004, 744 δεν δέχεται ύπαρξη εθίμου περί καθορισμού ωραρίου καταμετρητών στη ΔΕΗ

ΑΠ 58/2000 ΕλλΔνη 2000, 717 δεν δέχεται ύπαρξη εθίμου ότι για τους ομογενείς αλλοδαπούς δεν απαιτείται άδεια εργασίας στην Ελλάδα

ΑΠ 815/1997 ΕλλΔνη 1998, 354 όμοιο περιεχόμενο με την ανωτέρω απόφαση

Γ. Ιεράρχηση των πηγών

Σημασία: i. Για να εφαρμοστεί ένας κανόνας δεν πρέπει να αντίκειται σε ιεραρχικά ανώτερο.

               ii. Η τροποποίηση ή κατάργηση κανόνα πρέπει να γίνεται με ιεραρχικά ισοδύναμο.

Ιεραρχική σειρά

1. Σύνταγμα (αμφ) (93 παρ. 4Σ)

2. Γενικά παραδεδεγμένοι κανόνες του δημοσίου διεθνούς δικαίου

3. Διεθνείς συμβάσεις μετά την κύρωσή τους από νόμο

4. Κανονισμοί του ευρωπαϊκού δικαίου

5. Νόμοι αυξημένης τυπικής ισχύος (άρθρ. 107 Σ)

6. Νόμοι

7. Κανονιστικές πράξεις της Διοίκησης

Κατά μία γνώμη οι κανόνες στους οποίους αναφέρεται το άρθρ. 28Σ υπερισχύουν του Συντάγματος.

2^ο Μάθημα

Ι. Ειδικότερα ο νόμος

Α. Έναρξη ισχύος του νόμου

1. Τυπική         Από τη δημοσίευση του νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως
2. Ουσιαστική (έναρξη εφαρμογής) Από την οριζόμενη στο νόμο χρονολογία - άλλως δέκα ημέρες μετά  τη δημοσίευση του νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (103 ΕισΝΑΚ)

Αν μεταξύ τυπικής και ουσιαστικής ισχύος μεσολαβεί χρονικό διάστημα, ο νόμος βρίσκεται σε αδράνεια.

Β. Κατάργηση του νόμου

ΑΚ 2 Ο νόμος .... διατηρεί την ισχύ του, εφόσον άλλος κανόνας δικαίου δεν τον καταργήσει ρητά ή σιωπηρά”.

Τρόποι κατάργησης

1. Με μεταγενέστερο νόμο (ιεραρχικά τουλάχιστον ισοδύναμο)
2. Με μεταγενέστερο έθιμο Βλ. όμως παραπάνω σχέση νόμου - εθίμου

Γ. Αναδρομικότητα του νόμου

Ι Αρχή: Ο νόμος ορίζει για το μέλλον και δεν έχει αναδρομική ισχύ (ΑΚ 2)

ΙΙ. Δικαιολογητικός λόγος της αρχής της μη αναδρομικότητας του νόμου: Ασφάλεια των συναλλαγών

Η αρχή δεν έχει αυξημένη τυπική ισχύ → ο νομοθέτης είναι ελεύθερος να προσδώσει στο νόμο αναδρομική ισχύ

ΙΙΙ. Περιορισμοί της εξουσίας του νομοθέτη να προσδώσει αναδρομική δύναμη στο νόμο. Απαγορεύονται:

1. Αναδρομικοί νόμοι στις περιπτώσεις που ορίζει το Σύνταγμα:

1. αναδρομικός ποινικός νόμος (7 παρ.1 Σ)
2. ψευδοερμηνευτικός νόμος (77 παρ. 2 Σ)
3. αναδρομικός φορολογικός νόμος ισχύος πέρα από το οικονομικό έτος το προηγούμενο εκείνου κατά το οποίο επιβλήθηκε (78 παρ. 2 Σ)

2. Αναδρομικός νόμος που ανατρέπει δικαιώματα προστατευόμενα από το Σύνταγμα π.χ. κυριότητα  ΟλΑΠ 1067/1979 ΝοΒ 28, 487

Παράδειγμα

Άρθρο 7 παρ.1 ν.1250/1982 με το οποίο ισχυροποιήθηκαν αναδρομικά όλοι οι πολιτικοί γάμοι Ελλήνων που τελέστηκαν στο εξωτερικό - ακόμη και αν είχαν λυθεί με το θάνατο ενός εκ των συζύγων πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου. Η Α τέλεσε πολιτικό γάμο με τον Β στις Η.Π.Α. Μετά το θάνατό της ο γάμος αυτός ισχυροποιήθηκε με τον παραπάνω νόμο. Η Κ, κόρη των Α και Β,  αναγνωρίστηκε από το δικαστήριο μοναδική εξ αδιαθέτου κληρονόμος στα κληρονομιαία ακίνητα που κατέλιπε η Α. και αποκλείστηκε ο Β, αν και νόμιμος σύζυγος. Βλ. ΕφΑθ 6761/1984 ΝοΒ 32, 1555

Είδη αναδρομής

1. Γνήσια (άρθρ. 16 ΕισΝΑΚ) - Μη γνήσια (π.χ. άρθρ. 75 των μεταβατικών διατάξεων  ν. 1329/1983)
2. Ρητή  -  Σιωπηρή (π.χ. ερμηνευτικοί νόμοι)

Νομολογία

ΟλΑΠ 4/1990 ΕΕΝ 1990, 419 δεν εφαρμόζεται αναδρομικός νόμος που ανατρέπει ιδιοκτησία, στέρηση της οποίας είναι δυνατή μόνο με αναγκαστική απαλλοτρίωση και μετά από καταβολή  αποζημίωσης

ΟλΑΠ 7/1990 ΕπΕργΔ 1991, 332 = Δίκη 21, 908 δεν εφαρμόζεται αναδρομικός νόμος που αντίκειται στην δια του άρθρ. 4 παρ.1 Σ καθιερούμενη αρχή της ισότητας

 ΙΙ. Το Αστικό Δίκαιο και οι πηγές του

Έννοια του Αστικού Δικαίου: γενικό ιδιωτικό δίκαιο όλων των προσώπων, όταν ενεργούν σαν ιδιώτες

Πηγές του Αστικού Δικαίου

1. Αστικός Κώδικας και ο Εισαγωγικός του Νόμος
2. Ειδικοί Αστικοί Νόμοι
3. Έθιμο – μόνο όμως αυτό που δημιουργήθηκε μετά την εισαγωγή του ΑΚ (ΕισΝΑΚ 1)  

Αστικός Κώδικας

1. Μορφή και περιεχόμενο: Διαίρεση σε πέντε ενότητες, πέντε βιβλία – αντικείμενο ρύθμισης κάθε βιβλίου

2. Ιστορία σύνταξης: Ο ΑΚ καταρτίστηκε σε σχέδιο από πενταμελή επιτροπή το οποίο επεξεργάστηκε ο Μπαλής. Έναρξη ισχύος 23.2.1946. Μεταγενέστερες τροποποιήσεις.

3. Βασικά χαρακτηριστικά: Αστικός και οικονομικός φιλελευθερισμός


συγγραφέας: Ελισσάβετ Οικονομίδου-Πούλου