Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου- Όργανα του κράτους- Η ΒΟΥΛΗ ΙΙ

Β.  Ο ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

`           Με βάση την κοινοβουλευτική αρχή, η Κυβέρνηση πρέπει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής των Ελλήνων ΚΑΙ είναι υπόλογη έναντι αυτής. Έτσι, κάθε φορά που σχηματίζεται μια νέα Κυβέρνηση (ύστερα από βουλευτικές εκλογές ή μετά από την παραίτηση της προηγούμενης), και πιο συγκεκριμένα μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την ορκωμοσία του νέου Πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση αυτή οφείλει να εμφανίζεται ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων και να ζητά ψήφο εμπιστοσύνης (άρθρο 84 Σ.). Για να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, πρέπει η Κυβέρνηση να ψηφιστεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών, που δεν μπορεί όμως να είναι κατώτερη από τα δύο πέμπτα του όλου αριθμού των βουλευτών.

Η Κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα και όποτε άλλοτε θελήσει, κατά τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου, να ζητήσει από τη Βουλή των Ελλήνων ψήφο εμπιστοσύνης. Αντίστοιχα, από την ίδια τη Βουλή των Ελλήνων μπορεί να προέλθει η πρόταση δυσπιστίας, δηλαδή να αμφισβητηθεί η εμπιστοσύνη της Βουλής προς την Κυβέρνηση. Η πρόταση δυσπιστίας πρέπει να είναι υπογεγραμμένη από τουλάχιστον πενήντα βουλευτές (το ένα έκτο του συνόλου) και να αναφέρει σαφώς τα θέματα για τα οποία θα διεξαχθεί η συζήτηση. Για να γίνει δεκτή η πρόταση δυσπιστίας, δηλαδή για να αποδειχθεί ότι η Κυβέρνηση δεν διαθέτει πλέον την εμπιστοσύνη της Βουλής, πρέπει να υπερψηφιστεί από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών.

Το Σύνταγμα και, κυρίως, ο Κανονισμός της Βουλής προβλέπουν μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου. Με αυτά είτε ζητούνται απλώς πληροφορίες και διευκρινίσεις από την Κυβέρνηση, είτε ασκείται έλεγχος, με την έννοια ότι αποδίδεται μομφή στην Κυβέρνηση για την πολιτική της σε έναν ορισμένο τομέα.

`           Το ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει ορισμένα μόνο μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου, ειδικότερα την αναφορά (άρθρο 69 Σ.), την κλήτευση υπουργού (άρθρο 66 παρ.3 Σ.), τις εξεταστικές επιτροπές (άρθρο 68 παρ.2 Σ.) και βεβαίως την πρόταση δυσπιστίας (άρθρο 84 Σ.), που κατά την ελληνική συνταγματική θεωρία αποτελεί το ύψιστο μέσον κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Εμφανίζονται, όμως και άλλα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου, προβλεπόμενα από τον Κανονισμό του Σώματος.

Εποπτικά, τα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι τα ακόλουθα:
1. Οι αναφορές
(άρθρο 125 ΚτΒ)
Καθένας ή πολλοί μαζί μπορούν να απευθύνουν εγγράφως και επωνύμως παράπονα ή αιτήματα στη Βουλή των Ελλήνων. Οι Βουλευτές μπορούν, εάν το επιθυμούν, να υιοθετήσουν τις αναφορές αυτές. Ο Υπουργός είναι υποχρεωμένος, εντός είκοσι πέντε ημερών, να απαντήσει στην αναφορά.
2. Οι αιτήσεις κατάθεσης εγγράφων
(άρθρο 133 ΚτΒ)
Οι βουλευτές έχουν το δικαίωμα να ζητούν εγγράφως από τους Υπουργούς την κατάθεση εγγράφων σχετικών με κάποια δημόσια υπόθεση. Ο Υπουργός οφείλει να καταθέσει εντός μηνός τα ζητούμενα έγγραφα. Πάντως δεν μπορούν να κατατεθούν έγγραφα που αφορούν διπλωματικό ή στρατιωτικό ή σχετικό με την ασφάλεια του Κράτους μυστικό.
3. Οι ερωτήσεις
(άρθρα 126 έως 128 ΚτΒ).
Οι βουλευτές μπορούν να απευθύνουν εγγράφως στους Υπουργούς ερωτήσεις για οποιαδήποτε δημόσια υπόθεση, οι οποίες σκοπούν στην ενημέρωση της Βουλής σχετικά με την υπόθεση αυτή. Οι Υπουργοί οφείλουν να απαντούν εγγράφως στους ερωτώντες βουλευτές εντός είκοσι πέντε ημερών. Σε κάθε περίπτωση, στην αρχή μιας συνεδρίασης κάθε εβδομάδα εγγράφονται στην ημερήσια διάταξη της Βουλής και συζητούνται αναφορές και ερωτήσεις.
4.  Οι επίκαιρες ερωτήσεις
(άρθρα 129 έως 132 ΚτΒ)
Για θέματα της άμεσης επικαιρότητας, κάθε Βουλευτής έχει δικαίωμα να υποβάλλει επίκαιρη ερώτηση που απευθύνεται στον Πρωθυπουργό ή τους Υπουργούς, οι οποίοι απαντούν προφορικά. Μία φορά τουλάχιστον την εβδομάδα, ο Πρωθυπουργός απαντά ο ίδιος σε δύο τουλάχιστον επίκαιρες ερωτήσεις που αυτός επιλέγει. Επίκαιρες ερωτήσεις συζητούνται στην Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων σε τρεις συνεδριάσεις κάθε εβδομάδα, αλλά και στο Τμήμα Διακοπής των εργασιών.
5. Οι συζητήσεις με πρωτοβουλία βουλευτών
(άρθρα 128Β και 132Α ΚτΒ)
Τόσο στις διαρκείς επιτροπές όσο και στην Ολομέλεια μπορεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις που αφορούν κυρίως την παραγωγή νομοθετικού έργου, να διεξάγονται με πρωτοβουλία βουλευτών συζητήσεις για θέματα γενικότερης σημασίας ή ενδιαφέροντος.
6. Οι επερωτήσεις
(άρθρα 134 έως 137 ΚτΒ)
Οι επερωτήσεις αποσκοπούν στον έλεγχο της Κυβέρνησης για πράξεις ή παραλείψεις της. Οι βουλευτές που έχουν καταθέσει ερωτήσεις μπορούν να τις μετατρέψουν σε επερωτήσεις εάν κρίνουν ότι η απάντηση του Υπουργού δεν είναι επαρκής. Οι επερωτήσεις συζητούνται στην Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων. Εάν υπάρχουν περισσότερες επερωτήσεις για το ίδιο θέμα, η Βουλή μπορεί να αποφασίσει την ταυτόχρονη συζήτησή τους, ή ακόμη και τη γενίκευση της συζήτησης.
7. Ο επίκαιρες επερωτήσεις
(άρθρο 138 ΚτΒ)
Για θέματα της άμεσης επικαιρότητας κάθε Βουλευτής έχει το δικαίωμα να υποβάλει επίκαιρη επερώτηση. Οι επίκαιρες επερωτήσεις συζητούνται κάθε Δευτέρα στην Ολομέλεια αλλά και σε ορισμένες συνεδριάσεις του Τμήματος διακοπής των εργασιών. Κατά γενικό κανόνα, οι διαδικασίες που προβλέπει ο Κανονισμός για τις επερωτήσεις εφαρμόζονται και στις επίκαιρες επερωτήσεις.
8. Η σύσταση εξεταστικών επιτροπών
(άρθρο 144 - 149 ΚτΒ)
Οι εξεταστικές επιτροπές συνιστώνται για την εξέταση ειδικών ζητημάτων δημόσιου ενδιαφέροντος μετά πρόταση του ενός πέμπτου του όλου αριθμού των Βουλευτών (60 Βουλευτές) και απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής, που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από τα δύο πέμπτα του όλου αριθμού των Βουλευτών (120 ψήφοι).
Αν το θέμα αφορά στην εξωτερική πολιτική ή την εθνική άμυνα, απαιτείται η απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των Βουλευτών (151 Βουλευτές). Οι εξεταστικές επιτροπές έχουν όλες τις αρμοδιότητες των ανακριτικών αρχών και του εισαγγελέα πλημμελειοδικών.
9. Ο έλεγχος που ασκεί η Βουλή επί των Ανεξάρτητων Αρχών
(άρθρα 138 ΚτΒ και 101Α Σ.)
Κάθε Οκτώβριο, όλες οι Ανεξάρτητες Αρχές υποβάλλουν στον Πρόεδρο της Βουλής έκθεση με τα πεπραγμένα τους. Η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας εξετάζει τις εκθέσεις και συντάσσει πορίσματα, στα οποία περιλαμβάνεται και η γνώμη της μειοψηφίας
10. Κλήση μελών της Κυβέρνησης και άλλων από τις Διαρκείς Επιτροπές
(άρθρ 41Α ΚτΒ)
Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος υποβοηθείται από την αρμοδιότητα των Διαρκών Επιτροπών να καλούν μέλη της Κυβέρνησης, Υφυπουργούς αλλά και κάθε άλλον, υπηρεσιακό παράγοντα ή μη για να παράσχει διευκρινήσεις για κάθε εξεταζόμενο ζήτημα.

IV. ΑΛΛΕΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

1. Η Βουλή των Ελλήνων εκλέγει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
2. Η Βουλή διαπιστώνει την αδυναμία του Προέδρου της Δημοκρατίας να ασκήσει τα καθήκοντά του
3. Η Βουλή διαπιστώνει την αδυναμία του Πρωθυπουργού να ασκήσει τα καθήκοντά του
4. Η Βουλή εκλέγει το Προεδρείο της
5. Η Βουλή αποφασίζει για την άσκηση ποινικής δίωξης κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας(άρθρα 49 Σ. και 159 ΚτΒ)
6. Η Βουλή αποφασίζει για την άσκηση ποινικής δίωξης κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους(άρθρα 86 Σ. και 153 επ. ΚτΒ).
7. Η Βουλή παρέχει άδεια για την ποινική δίωξη βουλευτή για συκοφαντική δυσφήμηση που έκανε κατά την άσκηση των καθηκόντων του(άρθρο 61 παρ. 2 Σ.),καθώς και για οποιοδήποτε άλλο αδίκημα κατά τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου (άρθρο 62 Σ.).
8. Η Βουλή παρέχει τη συγκατάθεσή της για την απονομή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας χάρης σε Υπουργό που καταδικάστηκε κατά το άρθρο 86 του Συντάγματος(άρθρο 47 παρ. 3 Σ.)