Ενοχικό Δίκαιο -Αδικοπραξία

A Δ I K O Π Ρ A Ξ I A (AK 914-938)

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΔΙΚΟΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ:

Α) Ανθρώπινη συμπεριφορά: Εξωτερική και εκούσια συμπεριφορά, ήτοι θετική ενέργεια ή παράλειψη

Β) Παράνομη συμπεριφορά: Συμπεριφορά που αντιβαίνει σε απαγορευτικό ή επιτακτικό κανόνα δικαίου-ΑΚ 914: Λευκός κανόνας δικαίου

§         Παράβαση κανόνα δικαίου που απονέμει δικαίωμα π.χ. προσβολή απόλυτων δικαιωμάτων, όπως η κυριότητα και τα άλλα εμπράγματα δικαιώματα, η προσωπικότητα, δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, οικογενειακά δικαιώματα, αλλά και η νομή και υπό προύποθέσεις η κατοχή (βλ.ΑΠ 1110/1996, ΕλλΔ/νη 1997,1045, ΕφΑθ 9850/1995, ΕλλΔ/νη 1998, 602, ΕφΑθ 1554/1996, ΕλλΔ/νη 1998, 603), όχι όμως σχετικών δικαιωμάτων.

§         Παράβαση κανόνα δικαίου που αναγνωρίζει και ιδιωτικά συμφέροντα π.χ. διατάξεις ΓΟΚ που αφορούν το επιτρεπτό ύψος κτιρίου ή την τήρηση αποστάσεων της οικοδομής από τα πλάγια και οπίσθια όρια οικοπέδου έχουν τεθεί για την προστασία και ιδιωτικών συμφερόντων, εκτός του δημοσίου συμφέροντος της ορθολογικής ανάπτυξης των οικισμών (έτσι ΑΠ 900/2003, ΕλλΔ/νη 2003, 1276επ). Κρίσιμη η ερμηνεία του κανόνα δικαίου με βάση το σκοπό του.

§         Αποδοκιμασία από την έννομη τάξη εν γένει: Γενική υποχρέωση πρόνοιας, ασφάλειας και προστασίας των έννομων αγαθών των άλλων

§         Το παράνομο κρίνεται από τη συμπεριφορά του δράστη ή από το αποτέλεσμά της;

§         Ειδικότερα η παράλειψη είναι παράνομη, όταν η ενέργεια επιβάλλεται από το νόμο ή από την καλή πίστη (ιδίως προηγούμενη επικίνδυνη συμπεριφορά του δράστη ή χειρισμός από αυτόν  πηγών κινδύνου επιβάλλει ενέργεια, ήτοι λήψη προστατευτικών μέτρων).

Γ) Υπαίτια συμπεριφορά: Ψυχικός δεσμός του προσώπου προς την παράνομη συμπεριφορά του

·        Δόλος: Πρόβλεψη και αποδοχή του παράνομου αποτελέσματος ορισμένης συμπεριφοράς, την οποία ο δράστης επιχειρεί αν και γνωρίζει τα περιστατικά που την καθιστούν παράνομη – Άμεσος δόλος & ενδεχόμενος δόλος

·        Αμέλεια:ΑΚ 330 εδ. β΄. Πρόβλεψη του ενδεχομένου επέλευσης του παράνομου αποτελέσματος από το δράστη, ο οποίος ελπίζει να το αποφύγει (ενσυνείδητη αμέλεια). Μη καταβολή της απαιτούμενης προσοχής και επιμέλειας από το δράστη, έτσι ώστε να μην προβλέπει την επέλευση του παράνομου αποτελέσματος (ασυνείδητη αμέλεια).

·        Ικανότητα προς καταλογισμό: Η υπαιτιότητα προϋποθέτει ικανότητα για καταλογισμό (ΑΚ 915-917).

Δ) Ζημία

Ε) Αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του νόμιμου λόγου ευθύνης (εδώ: της παράνομης και υπαίτιας πράξης) και της ζημίας.

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΔΙΚΟΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ

Ευθύνη ακαταλόγιστου (ΑΚ 918)

Προϋποθέσεις ευθύνης κοινές με αυτές της ΑΚ 914 πλην της ικανότητας για καταλογισμό à Εύλογη αποζημίωση για λόγους επιείκειας προς τον ζημιωθέντα, εφόσον η ζημία δεν μπορεί να καλυφθεί από αλλού π.χ. ΑΚ 923 ή από ασφαλιστική σύμβαση υπέρ του ζημιωθέντος. Κριτήρια προσδιορισμού της αποζημίωσης είναι οι συνθήκες τέλεσης της πράξης (βαρύτητα προσβολής, διανοητική κατάσταση του δράστη, τυχόν συντρέχον πταίσμα ζημιωθέντος) και η περιουσιακή κατάσταση των μερών.

Ανήθικη βλάβη (ΑΚ 919)

Προϋποθέσεις:Α) Ανθρώπινη συμπεριφορά

 Β) Συμπεριφορά αντίθετη στα χρηστά ήθη: Κρίσιμη είναι η διερεύνηση του συνόλου των συνθηκών και περιστάσεων που συνοδεύουν την επιλήψιμη συμπεριφορά του δράστη. Εδώ υπάγονται η συμπαιγνία του δράστη με τρίτους, έτσι ώστε να ματαιωθεί η ικανοποίηση του δανειστή (ΑΠ 519/1995, ΝοΒ 1996, 980, συμπαιγνία Δήμου που εγγυήθηκε προφορικώς την καταβολή της οφειλής αφερέγγυου ιδιώτη εν γνώσει του και άρνηση πληρωμής από το Δήμο στον ζημιωθέντα), παροχή εσφαλμένων πληροφοριών ή αποσιώπηση ουσιωδών πληροφοριών, παράβαση της αρχής της αναλογικότητας του άρθρου 25 Σ (π.χ. επιδίωξη εκπλειστηριασμού ακινήτου που χρησιμεύει για οικογενειακή στέγη για ασήμαντη οφειλή του ζημιωθέντος προς το δράστη).

Γ) Πρόθεση επαγωγής ζημίας : Αρκεί και ενδεχόμενος δόλος

Δ) Ζημία

Ε) Αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του νόμιμου λόγου ευθύνης και της ζημίας.

Ευθύνη από δυσφημιστικές διαδόσεις (ΑΚ 920)

Προϋποθέσεις:

Α) Υποστήριξη ή διάδοση αναληθών ειδήσεων: Υποστήριξη είναι ο ισχυρισμός ειδήσεων σε τρίτους με επιχειρήματα υπέρ της αληθείας τους, διάδοση είναι η απλή ανακοίνωση σε τρίτους. Οι ειδήσεις αναφέρονται σε πραγματικά γεγονότα, όχι σε αξιολογικές κρίσεις. Οι υποστηριζόμενες ή διαδιδόμενες ειδήσεις πρέπει να αποδεικνύονται τελικώς και αναληθείς, δηλαδή ή να μην αληθεύει εξ ολοκλήρου το σχετικό γεγονός ή να παρουσιάζεται αυτό παραποιημένο.

Β) Κίνδυνος για την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον του προσώπου: Οι ειδήσεις να εκθέτουν αιτιωδώς και πραγματικά σε κίνδυνο κατά το χρόνο της υποστηρίξεως ή διαδόσεως την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον του θιγομένου (όχι αφηρημένα). Ως πίστη του προσώπου νοείται η κοινή γνώμη και υπόληψη που έχουν οι τρίτοι γι` αυτό σχετικά με την οικονομική και επαγγελματική του κατάσταση. Ως μέλλον αυτού νοείται η οικονομική και επαγγελματική του βελτίωση. Η πίστη, το μέλλον ή το επάγγελμα ενός προσώπου θεωρείται ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, όταν δημιουργούνται δυσμενείς περιστάσεις σε τρίτους και ειδικότερα σ` εκείνους με τους οποίους σχετίζεται κοινωνικά, οικονομικά ή επαγγελματικά το θιγόμενο πρόσωπο (ΠΠρΘες 29952/2007, Αρμ 2008, 196, ΕφΘες 443/2005, Αρμ 2005, 1722).

Γ) Γνώση ή υπαίτια άγνοια της αναλήθειας: Σκοπός της διατάξεως είναι γενικότερα η πρόληψη διαδόσεως αναληθών ειδήσεων, γι` αυτό και δεν απαιτείται για την εφαρμογή της πρόθεση του διαδίδοντος να προξενήσει βλάβη στο θιγόμενο.

Δ) Ζημία και αιτιώδης συνάφεια: Η ζημία του βλαπτομένου προσώπου πρέπει να προήλθε αιτιωδώς από τη διάδοση ή υποστήριξη των αναληθών ειδήσεων.   

Ευθύνη προστήσαντος (ΑΚ 922)

Γνήσια αντικειμενική ευθύνη. Ratio legis: Επέκταση του πεδίου επιχειρηματικής δράσης, του πεδίου εξουσίας και επιρροής του προστήσαντος και διεύρυνση της δυνατότητας επίτευξης κέρδους δικαιολογεί και τη διεύρυνση της ευθύνης του από αλλότριες πράξεις.

ΑΚ 334~ΑΚ 922: Η κύρια διαφορά μεταξύ των διατάξεων είναι ότι η ΑΚ 334 προϋποθέτει την ύπαρξη προϋφιστάμενης ενοχικής σχέσης μεταξύ προστήσαντος(οφειλέτη) και ζημιωθέντος(δανειστή), ενώ επίσης δεν είναι προαπαιτούμενο σε αυτήν το στοιχείο της εξάρτησης του προστηθέντος (βοηθού εκπλήρωσης) από τον κύριο της υπόθεσης ( προστήσαντα).

Προϋποθέσεις ευθύνης:

Α) Σχέση πρόστησης: Ανάθεση από τον προστήσαντα στον προστηθέντα ορισμένης υπηρεσίας που αποβλέπει στη διεκπεραίωση υποθέσεων ή γενικά στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του πρώτου. Η ανάθεση πρέπει να είναι εκούσια, δεν είναι απαραίτητη όμως η ύπαρξη δικαιοπρακτικής σχέσης, αλλά η πρόστηση μπορεί να στηρίζεται και σε πραγματικό γεγονός ή να γίνεται ευκαιριακά για μια μόνο πράξη ( έτσι ΑΠ 121/2002 και ΑΠ 411/2002, ΕλλΔ/νη 2002, 1615).

Β) Εξάρτηση ως στοιχείο της πρόστησης: Απαιτείται από την κρατούσα στη νμλ άποψη: ο προστηθείς πρέπει να υπόκειται στον έλεγχο ή έστω στις γενικές οδηγίες και εντολές ή στη γενική επίβλεψη του προστήσαντος  ( π.χ. ΑΚ 691) κατά την εκτέλεση της εργασίας που του ανατέθηκε. Για εξειδικευμένο προσωπικό αρκούν και οι γενικές οδηγίες ως προς τον τόπο και το χρόνο παροχής εργασίας για την κατάφαση του στοιχείου της εξάρτησης. Κριτήριο κατά τη θεωρία είναι η άντληση ή όχι ιδίου οφέλους.

Γ) Αδικοπραξία προστηθέντος: Και ο προστηθείς ευθύνεται εις ολόκληρον με τον προστήσαντα (ΑΚ 926 εδ.α΄, 927).

Δ) Συνάφεια με την υπηρεσία: Εσωτερική αιτιώδης συνάφεια της πράξης προς την εκτέλεση της ανατεθείσας υπόθεσης, η οποία υφίσταται και όταν η πράξη τελείται καθ΄υπέρβαση ή κατά κατάχρηση των ανατεθειμένων στον προστηθέντα καθηκόντων, όχι όμως επ’ ευκαιρία ή εξ αφορμής της υπηρεσίας. Κριτήριο τυπικών κινδύνων της ανατεθείσας υπηρεσίας ( βλ. και ΑΠ 799/2001, ΕλλΔ/νη 2002,1351).

ΑΞΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΘΑΝΑΤΩΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ (ΑΚ 928)

Αξίωση αποζημίωσης δίνεται σε μια ομάδα προσώπων έμμεσα ζημιωθέντων από την αδικοπραξία: δικαιούχοι είναι ο κατά νόμο βαρυνόμενος με έξοδα κηδείας και νοσήλια, ο κατά νόμο δικαιούχος διατροφής ( ο/η σύζυγος –ΑΚ 1389,1390- ακόμη και μετά τη διακοπή της συμβίωσης –ΑΚ 1391- ή το διαζύγιο –ΑΚ1442-, οι ανιόντες και κατιόντες -ΑΚ 1485,1489 εδ.β΄-, οι αδελφοί – ΑΚ 1504- και ο κυοφορούμενος –ΑΚ 36-) και ο κατά νόμο δικαιούχος υπηρεσιών από το θύμα (ο/η σύζυγος –ΑΚ 1389- και ο γονέας για τη στέρηση υπηρεσιών του τέκνου-ΑΚ 1508)

           

ΑΞΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΒΛΑΒΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ (ΑΚ 929)

      Εδ.α΄: προνοεί για αξίωση αποζημίωσης του άμεσα παθόντος. Εδ.β΄: προνοεί για αξίωση αποζημίωσης του έμμεσα ζημιωθέντος τρίτου που στερείται την παροχή υπηρεσιών του παθόντος ( ΑΚ 1389, σύζυγος, ΑΚ 1508 τέκνα)

Μελλοντικές στερήσεις => διαφυγόντα κέρδη

Μελλοντική αύξηση δαπανών  => μελλοντική θετική ζημία

Πρακτικό

Το συνδικαλιστικό σωματείο Σ της ανώνυμης εταιρίας Α τοποθέτησε πανώ στην είσοδο του εργοστασίου της Α, όπου ανέφερε αριθμητικά τους παχυλούς μισθούς ονομαστικά αναφερόμενων μελών του ΔΣ της Α αντιπαραβάλλοντάς τους με τις απολύσεις προσωπικού της Α στο πλαίσιο περιστολής εξόδων της Α. Επίσης στο ίδιο πανώ αναφέρεται ότι ο Χ, Διευθύνων Σύμβουλος της Α, αποδέχθηκε δώρο ύψους 150.000 ευρώ από προμηθεύτρια της Α εταιρεία. Τα αναφερόμενα στο πανώ ήταν ψευδή και μάλιστα εν γνώσει της αναλήθειας από το Σ. Το πανώ αυτό περιήλθε σε γνώση όχι μόνον των εργαζομένων της Α, αλλά και τρίτων. Απόρροια αυτού ήταν να διακόψει τη συνεργασία της με την Α, η προμηθεύτρια εταιρεία της Π, με αποτέλεσμα η Α να υποστεί διαφυγόντα κέρδη ύψους 100.000 ευρώ.

Ερωτάται:  Έχουν και αν ναι τι είδους δικαιώματα κατά του Σ η Α και ο Χ;

συγγραφέας: Παπαρσενίου Παρασκευή